اقتصاد دانش بنیان

فرهاد هدايتي‌فرد تنها 25 سال دارد و مدرک کارشناسي خود را در رشته کامپيوتر از دانشگاه اميرکبير دريافت کرده است. او که در دوران دبيرستان برنامه‌نويسي مي‌‌کرده، از 19 سالگي در يک شرکت برنامه‌نويسي کار خود را آغاز کرده است. اين فعال دانش‌بنيان در ترم شش دانشگاه، شرکت خود را راه‌اندازي و براي مشتريان خارجي‌اش نرم‌افزار وب توليد مي‌‌کند. بعد از مدتي، او اين کارها را کنار مي‌‌گذارد و استارت‌آپ «تسکولو» را راه‌اندازي مي‌‌کند. تسکولو يک وب‌سايت در زمينه مديريت پروژه است. افراد، شرکت‌ها و سازمان‌ها مي‌‌توانند در تسکولو عضو شوند و با امکاناتي که اين سايت به آن‌ها مي‌‌دهد، پروژه‌هاي خود را مديريت کنند.

 اگر خيلي با مفهوم مديريت پروژه آشنايي نداريد و دقيقا نمي‌دانيد تسکولو چه کاري انجام مي‌‌دهد، بايد بگويم که طبق تعريف دانشنامه «ويکي‌پديا»، مديريت پروژه «تخصيص، پيگيري و کاربرد منابع براي رسيدن به اهداف مشخص در يک دوره زماني خاص» تعريف شده است. تسکولو نيز دقيقا همين کارها را انجام مي‌‌دهد. يعني اگر به سايت آن‌ها سر بزنيد، مي‌‌توانيد در آن يک اسم براي پروژه خود انتخاب و مشخص کنيد تاکنون چه کارهايي انجام شده است، چه کارهايي در حال انجام است و چه کارهايي را بايد در آينده انجام دهيد. تمام اين وظايف را مي‌‌توانيد لايه‌بندي و مشخص کنيد که کدام کارمند شما و در چه زماني بايد آن را انجام دهد. از ديگر امکانات اين سايت، توانايي چت با هم‌تيمي‌هايتان است که کار مديريت پروژه و ارسال فايل‌هاي مربوط به پروژه را آسان مي‌‌کند.

براي گفت‌وگو با فرهاد هدايتي‌فرد با دفتر تسکولو تماس مي‌‌گيرم و پس از صحبت با او قرار مي‌‌گذارم که به جاي مصاحبه حضوري در دفترش، يک پروژه به اسم «مصاحبه با نشريه» در سايت تسکولو ايجاد کنيم و با چت کردن مصاحبه انجام شود تا حال و هواي اين استارت‌آپ را بهتر درک کنم. البته عکاس نشريه براي گرفتن عکس حضوري به دفتر آن‌ها مراجعه مي‌‌کند. حاصل اين کار چيزي است که در ادامه مي‌‌بينيد.

 چه شد که به فکر تاسيس يک استارت‌آپ افتاديد؟ آيا اول مي‌‌خواستيد استارت‌آپ داشته باشيد بعد تسکولو به وجود آمد يا بالعکس بود؟

ايده‌ تسکولو در شرکت قبلي ما ايجاد شد؛ وقتي به دليل بزرگ شدن تيممان در مديريت پروژه‌ها به مشکل بر خورديم. ما تصميم گرفتيم يک ابزار براي مديريت پروژه‌هاي داخلي شرکت توليد کنيم، ولي بعد از مدتي متوجه شديم که برخي از مشتريانمان - که خودشان هم شرکت‌هاي برنامه‌نويسي بودند - مشکلاتي مشابه ما در مديريت پروژه دارند. در واقع بعد از مدتي تصميم گرفتيم به تسکولو به عنوان يک استارت‌آپ نگاه کنيم.

در نتيجه شرکت قبلي را - که کارش توليد نرم‌افزارهاي وب سفارشي عمدتا براي مشتريان خارج از ايران بود - در تابستان 93 منحل کرديم و تمام تمرکزمان را روي تسکولو گذاشتيم.

 در يک مصاحبه گفته بوديد احتمالا کار تسکولو را در خارج از ايران ادامه دهيد. چرا نرفتيد؟ و آيا قصد رفتن داريد؟

وضعيت براي کار در ايران به طور کلي مناسب است و هزينه‌هاي کار هم به طور چشمگيري پايين‌تر از کشورهاي ديگرند. ما الان در ايران يک تيم فني 10 نفره حرفه‌اي داريم و تمام کار توسعه تسکولو توسط اين افراد انجام مي‌شود، ولي ايجاد همين تيم در خارج از ايران حداقل 6 تا 7 برابر براي ما هزينه‌بر خواهد بود. قصد رفتن از ايران را نداريم و تصميمان اين است که تيم فني و هسته تسکولو هميشه در ايران باقي بماند، ولي در خارج از ايران دفاتري براي فروش و بازاريابي خواهيم داشت.

البته کار در ايران مشکلات خودش را هم دارد که ساده‌ترينش حجم خيلي بالاي کاغذبازي براي مديريت شرکت است (ثبت شرکت، ماليات، بيمه و غيره).

 گويا بيشتر مشتريان شما در خارج از ايران هستند و قبلا مشکلاتي در پرداخت‌ها وجود داشته است. آيا اين مشکلات برطرف شده است؟

براي ما که هدفمان بازار جهاني است، تحريم‌ها و نبود زيرساخت بانکي مناسب براي پرداخت‌هاي بين‌المللي خيلي مشکل‌ساز بوده و هست. براي حل اين مشکل ما مجبور شديم يک شرکت دوم در سنگاپور ثبت کنيم و از طريق آن شرکت دريافت و پرداخت‌هاي خارج از ايران را انجام دهيم.

در حال حاضر با استفاده از شرکت سنگاپوري مشکل ما حل شده است، ولي مشکل به صورت کلي وجود دارد. يکي از دلايل اصلي که استارت‌آپ‌هاي ايراني وارد بازار جهاني نمي‌شوند يا حتي به ايده‌هايي که امکان جهاني شدن دارند فکر هم نمي‌کنند، همين مشکلات است.

 الان نسبت مشتري‌هاي خارجي به داخلي‌تان چند به چند است؟ و کلا چند يوزر فعال داريد؟

تقريبا 60 درصد خارج از ايران (بيشتر در اروپاي غربي به‌خصوص آلمان و آسياي شرقي به‌خصوص ژاپن) و بقيه داخل ايران هستند. در حال حاضر حدود 6 هزار کاربر فعال داريم، ولي تعداد کاربراني که ثبت‌نام کرده‌اند 27 هزار يوزر است.

 يعني همه اين 6 هزار نفر به صورت مرتب درگير پروژه‌ها هستند؟

بله، اين‌ها اعضا يا صاحبان پروژه هستند. ما الان در ساعات پيک کاري حدودا بين 700 تا 800 کاربر داريم که به طور همزمان آنلاين هستند و در حال استفاده از تسکولو. مجموع اين کاربران فعال در روز به حدود 1800 و در هفته به 6 هزار کاربر فعال مي‌رسد.

 با اين حساب، با توجه به اين‌که هزينه ثبت‌نام ماهانه 6 هزار تومان براي ايراني‌ها و 6 دلار براي خارجي‌هاست، احتمالا درآمد بدي نداشته باشيد؟

ما به‌تازگي (در همين هفته) تغيير قيمت‌ داشته‌ايم و چيزي که روي سايت مي‌بينيد، قيمت‌گذاري جديد ماست. در قيمت‌گذاري قبلي قابليت‌هاي زيادي به صورت رايگان در اختيار کاربران قرار مي‌گرفت، يعني بيشتر کاربران از نسخه رايگان استفاده مي‌کردند در نتيجه درآمد زيادي براي ما ايجاد نمي‌شد.

با تغيير قيمت‌گذاري، به عنوان تشکر از کاربرهاي فعال و بازخوردي که در اين مدت به ما دادند، براي 3 ماه به آن‌ها نسخه حرفه‌اي داديم ولي انتظار داريم با قيمت‌گذاري جديد، تعداد بيشتري از کاربران از نسخه حرفه‌اي استفاده کنند و در نتيجه درآمد ما هم بيشتر شود.

در حال حاضر بيشتر درآمد ما از فروش به شرکت‌هاي بزرگ‌تر (همچون فناپ)، چند سازمان دولتي، چندين شرکت بزرگ خارجي و غيره است و بخش کمي از درآمدمان از کاربران است که در وب‌سايت ثبت‌نام مي‌کنند.

 به نظر مي‌‌رسد حرکت دنياي مجازي به سمت ارائه سرويس‌هاي رايگان و درآمدزايي از طريق غيرمستقيم است ولي شما به طور مستقيم درآمدزايي مي‌‌کنيد. بياييد فرض کنيم که فردا گوگل در کنار سرويس‌هاي متعدد خود سرويس مديريت پروژه (مانند تسکولو) را راه‌اندازي کند و يا يک نفر پلاگين وردپرسي رايگان بنويسد که دقيقا کار شما را انجام مي‌‌دهد. آن وقت تسکولو چه کاري مي‌‌کند؟

البته همين حالا هم براي مديريت کار گوگل يک سرويس به نام Google Keep و مايکروسافت هم يک سرويس به نام Microsoft Planner ارائه مي‌دهند. موضوع مهم در اين مورد جا افتادن محصول در بازار است. مثلا يکي از رقباي ما به نام Trello در کنار سرويس پولي خود يک سرويس رايگان هم ارائه مي‌دهد و در حال حاضر حدود 15 ميليون کاربر دارد. ولي اکثريت اين کاربرها (در Trello، Google Keep و Microsoft Planner) آن‌ها هستند که براي مديريت پروژه‌هاي شخصي يا تيم‌هاي خيلي کوچک از اين ابزارها استفاده مي‌کنند و اين ابزارها براي مديريت پروژه‌هاي بزرگ (مثلا يک پروژه با 100 کاربر) مناسب نيستند.

تسکولو براي مديريت پروژه‌هاي بزرگ طراحي شده و شرکت‌هاي بزرگي که اجراکننده اين پروژه‌ها هستند در عمل به‌ندرت از سرويس‌هاي رايگان استفاده مي‌کنند و دليل اصلي اين موضوع، نياز آن‌ها به سرويس‌هاي آموزشي، پشتيباني خيلي خوب و قابليت اعتماد است.

در اين بازار ارائه خدمات به صورت رايگان نه‌تنها باعث گرفتن کاربرهاي بيشتري از شرکت‌هاي بزرگ نمي‌شود،‌ بلکه باعث اطمينان اين شرکت‌ها به کيفيت خدمات و پشتيباني را در پي دارد و در نتيجه به‌سختي مي‌توان آن‌ها را به عنوان کاربر به سيستم آورد.

 بنابراين شما بازار هدفتان بيشتر متوجه شرکت‌هاي بزرگ است؟

بله.

 بزرگ‌ترين پروژه‌اي که تاکنون با تسکولو راه‌اندازي شده چند کاربر داشته است؟

حدود 100 کاربر در يک پروژه. اين پروژه حدود 5 هزار کار (task) دارد و از تمامي قابليت‌هاي تسکولو (به‌خصوص سطوح دسترسي)‌ استفاده مي‌کند.

 اين پروژه متعلق به کجا بوده؟

اين پروژه متعلق به هورخش استوديو است؛ براي توليد يک فيلم انيميشني دو ساعته.

عموما تعداد اعضاي درگير يک پروژه از اين عدد بالاتر نمي‌رود. به عنوان مثال، يکي از مشتري‌هاي خارجي ما حدود 70 هزار کارمند در سراسر جهان دارد، ولي بزرگ‌ترين پروژه‌هاي آن‌ها حدود 50 تا 60 کاربر دارند.

در عمل، به هر شرکتي که نگاه کنيد، تعداد افرادي که در يک تيم به طور مستقيم با هم در ارتباطند و با هم کار مي‌کنند به‌ندرت به عدد 100 مي‌رسد، هرچند ممکن است اين شرکت‌ها از لحاظ تعداد کارمند خيلي بزرگ‌تر باشند. حتي در اين پروژه که 100 نفر عضو دارد همه اعضا جزو يک تيم نيستند و در تيم‌هاي مختلفي (مثلا تيم طراحي، تيم جلوه‌هاي ويژه و...) کار مي‌کنند، ولي چون همگي روي يک پروژه کار مي‌کنند و کارشان به هم وابسته است، در يک پروژه قرار گرفته‌اند. تسکولو براي پروژه‌هاي بزرگ ايده‌آل عمل مي‌‌کند چون امکان تعريف کردن تيم‌ها در پروژه و ايجاد سطوح دسترسي براي مديريت در تسکولو امکان‌پذير است.

 کمي درباره محيط کارتان صحبت کنيم. در بخش موقعيت‌هاي شغلي سايتتان نوشته‌ايد «تسکولو يک استارت‌آپ جوان است و محيط کاري خيلي دوستانه‌اي دارد. تمام تلاش ما اين است که بتوانيم با هم محصولاتي بسازيم که قابليت رقابت جهاني دارند و در حين انجام اين کار، با هم چيزهاي جديد ياد بگيريم». در ادامه هم گفته‌ايد که «ساعت کاري شناور، مرخصي نامحدود، محيط کاري دوست با حيوانات خانگي، حقوق خوب و سهام تشويقي، بيمه درماني و عضويت در باشگاه ورزشي، رفت و آمد آسان با اعتبار اسنپ، برنامه‌هاي هفتگي فيلم ديدن، مسافرت‌هاي تيمي شرکت، موقعيت و شانس زياد ياد گرفتن چيزهاي جديد» از امکاناتي است که به کارمندانتان ارائه مي‌‌دهيد. اين اتفاقات واقعا در شرکت مي‌‌افتد؟

بله. دفتر تسکولو از حدود 9 صبح تا 10 شب باز است و اعضاي تيم در زمان‌هاي متفاوتي از روز به دفتر مي‌‌آيند. ما سيستم ثبت زمان ورود و خروج نداريم و تنها خروجي کار برايمان مهم است در نتيجه حتي اگر کسي که به صورت تمام‌وقت استخدام شده است، دو روز در هفته را نيايد ولي به اندازه يک نفر که تمام روزها را در شرکت است خروجي داشته باشد (کار را در خانه انجام دهد)، از ديد ما اشکالي ندارد.

در حال حاضر تيم تسکولو 13 نفر است‌ که 10 نفر فني هستند. محيط خيلي دوستانه است و دفتر به صورت Open Office طراحي شده. تنها يک اتاق براي برگزاري جلسات داريم و همه در يک محيط باز کنار هم کار مي‌کنند.

گاهي با اعضاي تيم به صورت تفريحي به مسافرت مي‌رويم و بعضي از چهارشنبه‌ها، بعد از انجام کار، دور هم يک فيلم مي‌بينيم و شام را با هم هستيم.

 داستان اسنپ چيست؟ آيا سرمايه‌گذار مشترکي داريد که از سرويس آن‌ها براي رفت و آمد کارمندانتان استفاده مي‌‌کنيد؟

نه. اين يک مورد هنوز عملي نشده و در برنامه‌‌هاي ماست که به‌زودي آن را پياده‌سازي کنيم. اين کار به اين صورت خواهد بود که ما از اسنپ کد اعتبار براي کارمندانمان بگيريم و هر ماه به آن‌ها يک کد اعتباري بدهيم تا رفت و آمد راحت‌تري داشته باشند.

 الان تسکولو سرمايه‌گذار دارد؟

بله، تسکولو دو سرمايه‌گذار دارد.

 چطور آن‌ها را پيدا کرديد؟ اسمشان چيست؟

از طريق افرادي که خودمان مي‌شناختيم، پيدا کرديم. يکي از سرمايه‌گذارهاي ايراني که يک سرمايه‌گذار شخصي (angel investor) در سنگاپور است.

 اگر به روز اول کاري خودتان برگرديد، چه کارهايي را انجام نمي‌دهيد يا چه کارهايي را زودتر انجام مي‌‌دهيد؟ چه توصيه‌اي به استارت‌آپ‌هاي جوان‌تر داريد؟

به نظر من، زياد صبر کردن براي انتشار محصول درست نيست و بايد خيلي سريع يک نسخه از آن را به دست مشتري رساند و بازخورد گرفت. بايد از ابتدا قيمت‌گذاري را انجام داد و محصولي را بدون قيمت و سيستم پرداخت، منتشر نکرد. 

منبع: مجله دانش بنیان